Het is zo’n beetje aan de orde van de dag in kranten en andere media. Er worden deskundigen gevraagd naar hun mening of onderbouwing van een standpunt. Vaak worden dan die standpunten of meningen verkondigd door mensen met mooie titels als professor, doctor, ingenieur of meester. Dat is natuurlijk prachtig, maar gaat dat wel altijd goed?
Heel regelmatig verschijnen artikelen, of komen reportages op radio en tv gemaakt door journalisten met een geweldige staat van dienst, die hun uiterste best doen om er iets moois van te maken. Maar gaat dat wel altijd goed?
In de politiek wordt er heel veel gedebatteerd over onderwerpen over behoorlijk ingewikkelde zaken waar vaak ook veel onderzoek aan vooraf ging. Maar gaat dat altijd goed?
Mij conclusie is eigenlijk: nee! Heel vaak gaat het verkeerd omdat de verkeerde deskundige vragen moet beantwoorden over de onderwerpen waar ze niet deskundig in zijn.
- Zo zagen we de afgelopen tijd een begaafde bestuurskundige hoogleraar uitspraken doen over criminologie en strafrecht. Dat was duidelijk in de enorm schokkende zaak rond Peter R. de Vries. Maar dat paste eigenlijk niet bij zijn deskundigheid.
- Ook zagen we een topingenieur uitspraken doen over economische kanten van de luchtvaart. Maar op het gebied van economie is de ingenieur niet deskundig.
- Verder zagen we de minister van I&W trots poseren achter een bord met een tekst over elektriciteit die niet klopte en horen we politici praten over onderwerpen waar ze geen kennis van hebben. https://schipholwatch.nl/2021/07/05/zestienhoven-zet-minister-voor-paal/
- Tenslotte zagen we in de verslaggeving dat de verkeerde journalisten op het verkeerde onderwerp worden gezet. Zo zie je top economie-journalisten over techonderwerpen schrijven. Waarbij vaak juist de ingewikkeldheid, zelfs onmogelijkheid van toepassing, van techniek over het hoofd wordt gezien.
Wat ik waarneem is, naar mijn mening, best wel een probleem. Het is niet goed dat mensen met een duidelijke specialisatie een mening geven over een zaak waarin ze niet deskundig zijn. Journalisten zouden eigenlijk ook geen vragen moeten stellen die buiten de deskundigheid van de persoon vallen. Andersom zouden redacties ook in de gaten moeten houden dat ze een onderwerp door de juiste journalisten laten uitwerken. Dat voorkomt fouten of misinterpretaties. De politiek zou ook beter moeten opletten wie ze naar bepaalde debatten stuurt. Ik zie vaak onderwijskundigen in debat gaan over technische zaken, waardoor een onderwerp niet goed wordt uit gedebatteerd.
In de wetenschap hebben ze voor deze effecten een mooi woord: misplaced authority. Mensen zien een professor iets zeggen buiten zijn deskundigheid en daarmee wordt mogelijk iets verteld dat een andere discipline in de wetenschap heel anders ziet. Maar de professor wordt natuurlijk wel geloofd vanwege zijn titel. Vervolgens gaat de journalistiek daarmee verder en gaan Kamerleden daar weer mee aan de slag. Daardoor ontstaan soms totaal verkeerde beelden en besluiten. Andersom is ook het geval en net zo problematisch.
Vaak hebben we het hier over de klassieke botsingen tussen de alfa’s en de bèta’s in de wereld. Even generaliserend: alfa’s zijn de mensen met de prachtige vergezichten over innovaties en de bèta’s zeggen dan vaak: mwa…. ik ga even rekenen of dat allemaal wel al dan niet grootschalig technisch kan. Dat leidt vaak tot het verknoeien van een feestje door de beta’s.
Daarom pleit ik voor zuiverheid in het debat en de media. Laat een longarts vertellen over longen, een cardioloog iets over hartklachten. Laat een ingenieur iets zeggen over technische zaken binnen zijn onderzoeksgebied en een gespecialiseerde econoom over de economische kant van een zaak. Stuur een techjournalist af op een zaak over technische zaken en een politiek journalist op praatjesmakers in de Kamer. Dat komt de berichtgeving zeer ten goede. Tegen de wetenschappers zeg ik: zeg gewoon dat je van iets geen verstand hebt als er iets wordt gevraagd van buiten je expertise. Daar worden we allemaal wijzer en beter van. Het voorkomt ook blunders, zoals hierboven omschreven bij een optreden van de minister van I&W. Het voorkomt ook (onbedoelde) misleiding.
Kortom: Stop misplaced authority